ELEŞTİREL BAKIŞ
HAYATİ ASILYAZICI
hayatiasilyazici@aydinlikgazete.com
12. Uluslararası Karadeniz Tiyatro Festivali-4
Türkiye'de iki ilk: Çehov Tiyatrosu ve “Orman Cini”
12. Uluslararası Karadeniz Tiyatro Festivali geniş katılımıyla aynı zamanda bir Avrasya Festivali olarak da düşünülebilir. Gelenleri ve katılanları önceki yazılarımda yazdım. Önemli bir topluluk olarak Rusya Federasyonu'ndan gelen Çehov Tiyatrosu, doğal olarak ilk kez katıldığı festivale bir Çehov oyunuyla geldi. Azak Denizi kıyısında Karadeniz'e yakın sevimli bir kent olan Taganrog'da kurulu bir Çehov Tiyatrosu'ydu katılan. 188 yıllık tiyatro, Çehov'un 150. doğum yılını kutluyordu. Bu nedenle, böyle bir kutlama döneminde Trabzon'a gelen Çehov Tiyatrosu büyük ilgi uyandırdı. Festival biletlerinin satışa çıkarıldığı ilk gün biletleri biten ilk topluluk Çehov Tiyatrosu'ydu. Topluluk, Trabzon'a Anton Çehov'un 1889-1990'da yazdığı ve sonradan yırtıp aynı yılın sonhaharında yeniden yazdığı “Orman Cini” oyunuyla geldi ve olağanüstü bir başarıyla oynanan “Orman Cini”ni 2008'de ölen Anatoli Ivanov sahneye koymuştu.
Ivanov, Rus oyunları ve özellikle Çehov uzmanıydı. 1996'da yeniden bulup sahneye koyduğu Çehov'un bilinmeyen, 16 yaşında yazdığı “Sevgili Meleğim” adlı oyununu başarıyla sahnelediği için Çehov adına “Altın Madalya Ödülü”nü aldı. İşte aynı Ivanov'un sahneye koyduğu “Orman Cini” hem özellikli bir çalışmaydı hem de “Orman Cini”nin en iyi yorumu olarak bilinmekteydi.
Çehov, “Orman Cini”ni yeniden yazarken oyun yazarlığı alanında yeni bir döneme girer. Bununla birlikte “Orman Cini”nin yazılmasında L.N. Tolstoy'un, Çehov üzerindeki etkisi çok açıktır. Tolstoy felsefesi gibi…
“Orman Cini” oyununun temelini; etik kuralların çatışması, insanların dramatik dağınıklıkları, çelişkileri ve birbirlerinden ayrı bulunmaları oluşturmaktadır. Söz gelimi oyunun içinde geçen “Bu evdeki durum pek iyi sayılmaz!” cümlesi 2 kez yinelenir. 3 perde boyunca sahnede, oyunun dramatik ana fikri; insanlar arasındaki fikir ayrılığı, onların kabalığı, bencilliği, soğukkanlılığı belirgindir. Ne var ki 4. perdede olay kesin bir biçimde değişiverir. Şöyle ki; “Voynitski'nin intiharından sonra herkesin gözü açılır. Evdeki karmaşık durumun yerini barış ortamı alır. “Orman Cini” ile “Vanya Dayı” her zaman karıştırılır çünkü ana karakterler ve temel konu hemen hemen aynıdır.
Oyunun ilk gösterimi Moskova'da 1890 yılında yapıldı. Daha sonra birçok kentte oynandı. Bir süre aradan sonra, 1960'ların en önemli oyunlarından biri olan “Orman Cini” Mossovyet Tiyatrosu'nda Yuri Zavadski tarafından sahneye konuldu.
Yönetmen Anatoli Ivanov'un, Taganrog'daki Anton Çehov Tiyatrosu'nda sahneye koyduğu “Orman Cini” büyük ilgi gördü. Kolektif ve olağanüstü başarıyla oynanmakta olan oyun Trabzon'da da büyük ilgiyle izlendi. 1 Haziran'da aynı oyun Fransa'da oynanacak.
Çehov Tiyatrosu'nun Trabzon'a gelebilmesi için Trabzon Devlet Tiyatrosu Müdürü ve Sanat Yönetmeni Fatih Dokgöz ve Dış İlişkiler Sorumlusu Şevki Çepa'nın özel çabaları olmasaydı bu festivalde Çehov Tiyatrosu'nu izlemeyecektik. Bu arada şunu da belirtmek istiyorum. Ülkemizde nedense eleştirmenler ve seçici kurul üyeleri Çehov oyunlarını anlamakta güçlük çekiyor. Çehov dünyanın en sevilen yazarlarından ve her zaman çağdaştır.