Büyük Yönetmen Anatoli Ivanov’u Kaybettik
Hayati Asılyazıcı
RUSYA Federasyonu’nun en ünlü ve uluslararası çapta tiyatro yönetmenlerinden Anatoli Vasilyeviç İvanov (1941-28 Haziran 2009), yaşamını yitirdi. Voronej Akademik Drama Tiyatrosu, Genel Sanat Yönetmeni Anatoli Vasilyeviç İvanov’un ölümü, Rusya Federasyonu’nda, Voronej’de, yönettiği tiyatroda çalışanlar arasında büyük üzüntü yarattı. Benim de yakından tanıdığım İvanov’un ölümünden, sahneye koyduğu oyunlarını izlemiş biri olarak, büyük üzüntü duyduğumu belirtmeliyim.
Bir süre önce, Çehov’un doğduğu ve ailesiyle birlikte yaşadığı Taganrog kentinde düzenlenen, (15-25 Mayıs 2009) Çehov Tiyatro Festivali’nde birlikteydik ve oyunları birlikte izliyorduk. Ivanov’un kendi yönettiği Voronej Akademik Drama Tiyatrosu, bu festivale Ostrovski’nin "Bankrot, İflas" adlı oyunuyla katılmış, büyük ilgi görmüştü gösteri. Çehov Tiyatrosu’nun kapanış oyunu olarak; yine İvanov’un Çehov Tiyatrosu’nda sahneye koyduğu Çehov’un "Sevgili Meleğim" adlı oyunu izledim. (Bakınız, Aydınlık dergisi, sayı:1145, sayfa 61), İvanov’un sahneye koyuşu ve oynanışıyla ilgili, yazdığım yazının yayınlandığı gün, önce, Voronej Akademik Drama Tiyatrosu sanatçılarından Nadejda Ivanova, telefonla, 27 Haziran Cumartesi günü Anatoli V. Ivanov’un ciddi bir kalp rahatsızlığını geçirdiğini; üzülmememi, ertesi gün Moskova’ya götürüleceğini ve kalp ameliyatı olacağını, üzüntülü bir sesle haber verdi. 28 Haziran Pazar günü sabahı, yine telefonda, bu kez ağlamaktı bir tonlamayla, Anatoli Vasilyeviç İvanov’un vefat ettiğini haber veren, Nadejda Ivanova telefondaydı. Değerli bir dostumun ölüm haberi karşısında donup kalmıştım.
Aydınlık elimdeydi. Çehov’un "Sevgili Meleğim" adlı oyunuyla ilgili yazımda, "olağanüstü yorum ve oyunculuk ‘Sevgili Meleğim’de birleşti" başlığa çıkarılmış tümceydi. Bu haftanın yazısı olarak Anatoli İvanov’un Voronej Akademik Tiyatrosu’nun Çehov Festivali’nde yönettiği "Bankrotı-İflas" adlı oyunla ilgili yazacaktım. Şimdi ölümüyle ilgili yazmanın ne kadar güç olduğunu görüyorum…
30 Haziran’da Voronej Akademik Drama Tiyatrosu’nda görkemli bir tören yapılmış. Cenaze törenine katılan Doç. Dr. Eldar Sadıkov, denim de üzüntülerimi bildirmiş. Bu satırlarım da bir ağıt gibi; beni de hüzünlendiriyor. Dünya çapında, tiyatronun ustası, hoca, büyük yönetmen; maestro. Avrupa’nın birçok ülkelerinde, ABD’de master class çalışmaları yapmış; gerçekçi ve psikolojik yorumlarıyla bütünleşen reji yorumları, bir Rus Tiyatro Ekolü’nü taşıyordu. 20 yıldır Voronej Akademik Drama Tiyatrosu’nun Genel Sanat Yönetmeni’ydi. Sayısız öğrencileri profesyonel oyuncu yapmış, inanılmaz bir ansambl tiyatrosuydu Voronej Akademik Drama Tiyatrosu. On yılda, onbeş oyununu gördüm. Rus Tiyatrosu’nu yıllardır yakından izlediğim için söylemekten çekinmiyorum. En büyük Rus tiyatro yönetmenlerinden Anatoli Efros’un öğrencisiydi. Bu bile insanın karviziti için önemli bir belgedir. Üslubu (biçemi) olan, gerçekçi oyunların ve psikolojik çözümlemelerin ustasıydı. Onun için maestro diye tanımladım. Gogol, Ostrovski, Bulgakov, Çehov ve nice klasik Rus yazarların yapıtlarına yeniden hayat veren, yorumlarıyla Rus Tiyatrosu’nda kilometre taşlarından biriydi. Rus tiyatrosu’nun büyük ustaları birbiri ardından gidiyor. Orta yaştakilerle gençler arasında kapatılması güç olan boşluk görüyorum. Bir de son ekonomik bunalım, ilk kez tiyatroları etkisi altına aldı. Rusya Federasyonu, tiyatroların bütçe kısıtlamalarını kaldırmazsa, sahnelerdeki üretim duracak. Bunalımı aşmalı Rusya Federasyonu Kültür Bakanlığı…
Anatoli Vasilyeviç İvanov, çok sayıda ödüllerin sahibiydi. Halk Sanatçısı’ydı; Çehov oyunu ve yorumuyla Devlet Ödülü alan, ender yönetmenlerdendi. Klasik ve çağdaş Rus yazarlarının oyunlarının usta yönetmeni Anatoli Vasilyeviç İvanov, gördüğüm Rus yönetmenlerin Çehov yorumcuları arasında, görkemli yorum yapanlardan biriydi. "Vişne Bahçesi" ile "Sevgili Meleğim" adlı oyunlarıyla Efros, İvanov ve Yefremov ayrı bir yere, kolay erişilemeyecek doruğa koyuyorum.
Anatoli Vasilyeviç İvanov’u saygıyla anarken, ailesine, Voronej Akademik Drama Tiyatrosu çalışanlarına başsağlığı diliyorum.
(06.07.2009)
