Masaldan gerçeğe
Hayati Asılyazıcı
Ferhan Şensoy’un yazıp yönettiği ve oynadığı “Masal Müfettişi”, ülkemiz oyun yazarlığında yeni bir aşamadır. Cumhuriyet Tiyatrosu yazarlarının bir çoğunu yakından tanımış ya da yapıtlarını incelemiş bir eleştirmen olarak böyle bir yargıya varıyorum. Cumhuriyet aydınlanmasında sanatın bütün dallarının önünün açık olduğunu, yazarların yaratıcılıklarında özgür davrandıklarını, çağdaş analiz ve sentezleri kullanmalarında başarı düzeylerinin elbette ki farkındayım.
Şensoy’un yazarlığından ve sahne sanatındaki yaratıcılığından söz etmek istiyorum. Ferhan Şensoy’un 33 yıllık tiyatro yaşamında birbirinden farklı, toplumsal içerikli geleneksel ve çağdaş tiyatro yöntemlerinin birleşiminden yola çıktığını belirtmeliyim. Ülkesinin sosyo-politik ve toplumsal konularına bakışı ve değerlendirişi evrensel düzeydedir. Bu bir yazar için ulaşılabilecek en önemli başarıdır.
Ferhan Şensoy, 1980’de kurduğu Ortaoyuncular topluluğu ile özenli bir tiyatro temasını geliştirmiştir. Bu, yerel ve evrensel oyun yazarlığı anlayışıdır. Özel olmasına karşın “Ferhan Şensoy Tiyatrosu” kavramı öne çıkmış ve bu tema olağanüstü başarılarla devam etmiştir. Bugün Ferhan Şensoy Tiyatrosu, Türk Tiyatrosu’ndaki yerini almış bulunmaktadır. Yazarlığı, yönetmenliği, oyunculuğu, eğitimciliği ve çok sesli Türkiye’nin övüneceği bir tiyatro insanıdır. Her yazdığı oyunda kendini yeniler; konularını toplumumuzun gerçeklerinden yola çıkarak kendi tiyatro biçemi üzerinde geliştirir. Burada bütün oyunlarından örnekler vermek istemiyorum. Bütün bunlar bir kitap konusudur; onun üzerinde çalışıyorum. Şensoy, bu dönem repertuvardaki “İşsizler Cennete Gider” ve “Nasri Hoca ve Muhalif Eşeği” ile yeni yazdığı ve ramp ışıklarına çıkarılan “Masal Müfettişi”ni sahneliyor.
Her üç oyunun hem biçemi bir, hem de konusu farklıdır. İşte Ferhan Şensoy Tiyatrosu yönetemi burada yatmaktadır. Ülkemizde yazılan oyunların bence en ayrıcalıklısı “Masal Müfettişi”dir. Masaldan ülkemiz gerçeklerine, sosyo-politik görünüşüne, toplum sorunlarına ışık tutmakla kalmıyor, neşter atıyor. Yeri geldiğinde oyunun doğal akışı içerisinde diyalogların bilinçaltı ve bilinçüstü çözümlemelerini eksiksiz ve olağanüstü başarıyla sürdürüyor. İçsel perspektifler Türk toplumunun yaşam biçimini tiyatro dili ile ortaya koyuyor. Zaman zaman dünya tiyatrosuna göndermeler yapıyor. Gelenekselden yerele, yerelden evrensele uzanan bir oyun anlayışının yeni bir örneği.
“Masal Müfettişi” gibi zengin ve doyurucu bir oyunu, ülkemiz yazarından ilk kez izliyorum ve görselliği ile işitselliğine ilk kez tanık oluyorum. Ferhan Şensoy, Türk tiyatrosunun ustalarından biridir. Her karakteri rolünün gerektirdiği biçimde oynar ve yorumlar. Psikolojik tiyatronun ögelerini yine bu oyunda “Masal Müfettişi”nde ruhsal çözümlemelerle birlikte kullanmaktadır.
“Kral” ve “Baba” rollerinde yapmış olduğu yorum ve oyunculuk düzeyi bir tiyatro tezi için örnektir.
“Masal Müffetişi”nde takım oyunculuğu öne çıkıyor. Ortaoyuncuları’nda Nöbetçi Tiyatro geleneğinden bu yana takım oyunculuğu hep öndedir. Örnek vermem gerekirse “Masalcı Teyze”, “Kelana” ve üç ayrı rolde daha Serap Günaydın, “Masalcı Dayı” ve “Soytarı”da Ali Çatalbaş, “Bilmiş Kız” ve “Grethel”de Müjgan Ferhan Şensoy, “La Fontaine Abla”da Elif Durdu, “Müfettiş”de Pınar Alsan, “Keloğlan”da Orhan Akyıldız, işte takım oyunculuğunun başarılı oyuncuları. Ayrıca Neriman Derya Şensoy’un dekor, sahne tasarımı ve giysileri övgüye değer nitelikte. “Masal Müfettişi” bu dönemin görülmesi gereken oyunlarından biri.
Hayati Asılyazıcı
hayatiasilyazici@yahoo.com Alıntı:
Aydınlık Gazetesi
Son Güncelleme: Perşembe, 07 Mart 2013 20:17
Ferhan Şensoy Tiyatrosu üstüne notlar (1)
Ferhan Şensoy’un Galatasaray Lisesi’ndeki tiyatro çalışmalarını anımsıyorum. GS Lisesi’nde tiyatro çalışmaları yapıyordu. İstanbul Liselerarası Tiyatro Yarışması’nı ilk düzenleyen olduğum için, gençlerin liselerdeki çalışmalarını ilgiyle izliyordum. Vedat Günyol’un çıkardığı Yeni Ufuklar dergisinde Ferhan Şensoy şiir ve öyküleriyle dikkati çekmeye başladı(1969). Ardından Devekuşu Kabare Tiyatrosu’nda ilk skeçini izledim. Haldun Taner’in kurucusu olduğu, Metin Akpınar, Ahmet Gülhan, Zeki Alasya’nın içinde bulunduğu Kabare tiyatrosu; İstanbul’un önemli bir eğlence tiyatrosu olmuştu. Ferhan Şensoy’un skeçi ilk gösterimde beğeni toplamıştı(1970). Öyküler yazıyor, her tümcesinde güncelle ilintili ironiyi içinde barındırıyordu. İlk profesyonel oyunculuğa 1971’de başladı. Aynı yıl ilk yönetmenliğini İsmet Küntay’ın yazdığı ‘Güm Güm Güm’ adlı oyunla Paravana Kabare’de yaptı. Strazburg’da ‘Ecole Superieure d’Art Dramatique’de tiyatro eğitimine başladı(1972). İşte burada profesyonel tiyatrocu olarak mayalandığı eğitimi aldı. Yönetmen Jerome Savary’nin yanında asistanlık ve oyunculuğunu sürdürdü(1973). Aynı dönem Devekuşu Kabare’de ‘Haneler’ adlı yapıtı oynandı. İlk oyun denemesi olan ‘Güle Güle Godot’yu’ Fransızca olarak ‘Godot Go Home’ ismiyle yazdı(1973). Aynı yıl, Fransızcaya çevrilmiş Türk yazarların metinlerini de kullanarak(Nazım Hikmet, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Yunus Emre) ‘Proche-Orient Lointain!’ (Iraktır Yakın-Doğu!) adlı Fransızca bir kolaj oyun yazdı. 1974 yılında yönetmen Andre-Louis Perinetti’nin yanında asistan ve oyuncu olarak çalıştı. Montreal’de Theatre Patriote’da Fransızca olarak yazdığı ‘Ce Fou De Gogol’ (Şu Gogol Delisi) isimli oyununu sahneye koydu(1974). Montreal’de Ce Fou De Gogol’le en iyi yabancı yazar ödülünü aldı(1975).
Türkiye’ye döndükten sonra oyuncu, yazar ve yönetmen olarak tiyatro çalışmalarını sürdürüyor. Ali Poyrazoğlu Tiyatrosu’nda ‘Dur Konuşma Sus Söyleme’ adlı oyununu yazıp yönetti(1976). Kazancı Yokuşu adlı ilk kitabı yayınlandı(1977). Mete İnselel ile Anyamanya Kumpanya Tiyatrosu’nu kurdu; yazdığı ve yönettiği ‘İdi Amin Avantadan Lavanta’ adlı oyununu sahneye koydu(1978).
Benzersiz bir güldürü oyunu olan ‘Şahları Da Vururlar’ adlı yapıtını yazdı(1979) ve kendi kurduğu Ortaoyuncular Tiyarosu’nda sahneye koydu(1980). Ferhan Şensoy’un yazarlık, oyunculuk ve yönetmenlik döneminin başladığı yıldır. Bu oyun rekor düzeyde ramp ışıklarında kaldı. Siyasal içerikli güldürünün seçkin bir örneği ile tiyatromuza getirdiği biçemin(üslubun) başlangıç oyunu olarak Türk Tiyatrosu’nda özel bir yer edinmiştir. Soyutlamaları, gelenekselle evrensel düzeye ulaşan bir yazar olarak ayrıcalığını ortaya koymuştur. İmge ve gerçeküstücülüğü, çağdaş tiyatromuza bir yenilik olarak getirdi.
İlgilisine Not: 17 Şubat Pazar günkü Aydınlık’ta yayımlanan Verdi konseri ile ilgili yazımda; başarılarını övdüğüm soprano Burçin Savigne, mezzosoprano Aylin Ateş, tenor Bülent Külekçi, bariton Sedat Öztoprak adları teknik nedenle yayınlanmadı. Düzeltir, özür dilerim.
Hayati Asılyazıcı
hayatiasilyazici@yahoo.com Alıntı:
Aydınlık Gazetesi
Son Güncelleme: Perşembe, 21 Şubat 2013 17:44
Ferhan Şensoy Tiyatrosu (2) –
Ferhan Şensoy son oyununu bu satırları yazdığım sırada ramp ışıklarına getirdi. “Masal Müfettişi” adlı oyunu geçtiğimiz hafta 22 Şubat 2013 Cuma günü başladı. Bu oyunla ilgili eleştirel yazımı bir başka yazıda değerlendireceğim. Masaldan gerçeğe bir tiyatro yazarının nasıl uzanabildiğini anlatan benzersiz bir oyun. Aslında “Şahları’da Vururlar” oyunu ile başlayan yazarlık serüveni “ Masal Müfettişi” ile devam ediyor. Uyarlamaları bile Ferhan Şensoy tiyatro biçemi üzerine kuruludur. Bugüne kadar Orta Oyuncular’da yazıp sahneye koyduğu bütün oyunlarını izledim. Türk Tiyatro’sunda ayrıcalıklı yazarlık örneği ile benzersizliği kendi yarattığı biçemi üzerinde kuran tek yazardır. Bunu açık ve net biçimde söyleyebiliyorum.
Kuruluş yılında ikinci oyun olarak yazıp sahnelediği “Aşkın Gözüne Gözlük” dikkati çeken yeni bir oyunudur. Ferhan Şensoy söylemine yeni bir biçem getirdi. Buluşları ve yazarlık arayışları bütünüyle özgün olan Şensoy’un yaratıcılık draması soluklu yazarlığının ürünleridir. Yazıyor, sahneye koyuyor, oynuyor ve yetiştirdiği gençlerle yeni bir tiyatro yaratıyordu. Kolektif bir tiyatro anlayışının Orta Oyuncular’la yeni bir ivme kazandığını görüyoruz. Mizah gücü oyunda kullandığı konumlarla ilgili zaman zaman zehir, zaman zaman da panzehir gibidir. İronisini geleneksel mizahımızdan esinlenerek tiyatro diliyle sahneye taşıyan başka bir özelliğidir. “Parasız Yaşamak Pahalı” gibi oyun adları içerikleriyle birlikte hem düşündürücü hem de eğlendirici ama aynı zamanda eğiticidir. Toplumsal sorunlara, siyasal olaylara ülke genelinden evrensel düzeye taşıyan yorumları oyununa derinlik katmaktadır. Üretkenliğini Yapı Endüstri Merkezi’ nden tarihsel bir konumu olan Küçük Sahne’ye taşıdı. (1981) “Kahraman Bakkal Süpermarkete Karşı” yeni bir söylemdi. Bakkalla bugünkü süparmarketler arasındaki uçurumu hepimiz görüyoruz. Türk ekonomisinin nasıl çıkmaza girdiğini anlamakta güçlük çekmiyoruz.
Genç yaşına karşın tiyaroya bakışı, insan ilişkileri, ülkesine karşı duyduğu yurtseverlik duygusu yapıtlarına yansımıştır. Kadir şinaslık ve vefa kavramları onun ilkeleri arasındadır. Muhsin Ertuğrul’un açtığı Küçük Sahne’nin kuruluşunun 30. yılında Suzan Ustan ve Mucap Ofluoğlu’nun büyük ilgi gören Arbuzov’un “Eski Moda Komedya” oyununun sahnelenmesinde dekor tasarımını gerçekleştirmiştir. Bu arada Ustan ve Ofluoğlu’nu saygıyla anıyorum.
Bu arada Nöbetçi Tiyatro’yu kuruyor ve genç oyuncular yetiştiriyor. Dürrenmatt’ın “Büyük Romülüs” adlı oyununu sahneye uyarlayarak ‘En Büyük Romülüs Başka Büyük Yok’ adıyla Nöbetçi Tiyatro’da sahneye koyuyor. Böylece gençlere tiyatro yolu açıyor. Aynı dönem “Kiralık” (1982) oyununu yazıyor, yönetiyor ve oynuyor. B. Brecht’in “Anna’nın Yedi Ana Günahı” oyununu sahneye koyuyor; Zeliha Berksoy ile rolleri paylaşıyor. Bu oyun kendi yazdığı oyunun dışında denediği ve olağanüstü başarıya ulaştığı bir başka çalışmasıdır. İkinci bir kulvarda koştuğunu uzun mesafeli değil, maratoncu olduğunu ilerleyen yıllarda göreceğiz. Türk Tiyatrosu’na getirdiği yenilikler oyun yazarlığı ile sınırlı değil, seçtiği ve uyarladığı oyunlar ile de başarısını bir başka kulvara taşıyor. Ferhan Şensoy, çok okuyan sürekli araştıran ve sürekli yazan bir aydın kimlikli tiyatro insanıdır.
Hayati Asılyazıcı
hayatiasilyazici@yahoo.com Alıntı:
Aydınlık Gazetesi
Son Güncelleme: Perşembe, 28 Şubat 2013 18:48
