Didem Başer
Oyuncu
Sorular ve Yanıtları:
Ülkemizde her geçen gün sanat eğitimine gençler tarafından büyük ilgi ve isteğin olduğunu görmekteyiz. Sanat dalları içinde “Tiyatro” yıldızı en çok parlayan, en çok ilgi duyulan bir alan. Önce ÖSS sınavından yeterli puanı alarak daha sonra; yetenek sınavlarında da başarılı olmak gerekiyor. Ayrıca sanat alanında okumak; malzemeye dayalı bir öğrenim olduğu için çok pahalı. Yetenek sınavlarında başarılı olmak ise; kontenjanların sayıca çok az olmasından dolayı; en iyilerin iyisine şans veren, çok iyi hazırlanmayı gerektiren bir yarış. Resim ve Müzik sınavlarından sonra; Tiyatro konusunu da ele alarak bu konuda da gençlere yardımcı olmayı amaçladık. 2007 yılında Mimar Sinan Üniversitesi Konservatuvar’ından mezun olmuş, Bizim Tiyatro kadrosunda profesyonel oyuncu olarak yaşamını sürdüren ve OLYA Oyununda; Olga Benerio rolündeki oyunculuğuyla övgü duyduğumuz genç oyuncu Diğdem Başer’in , bizlere bu konudaki yardımları ve desteğine sonsuz teşekkür ederiz. Onun deneyimleri, görüşleri ve yol göstericiliği; bu sınavlara hazırlanan gençlere biraz olsun yardımcı olursa; bizler görevimizi yapmış sayacağız…
Soru: 1- Hemen şu konuyu açalım: Tiyatro okumak için insan fiziğinin bir standardı var mıdır? Güzel olmak ( halk deyimiyle: Artiz gibi olmak), yakışıklı olmak bir avantaj mıdır? Vücut özürü olanların: aksak, cilt bozukluğu vs. olanlar sınava girebilirler mi? Bu konu sınav koşullarında yasal olarak belirtilmiş midir?.. Tiyatro sanatçısının " Enstrümanı Vücudu" olduğuna göre bunu standardı veya olabilir düzeyi nedir?
1. Tiyatro okumak için insan fiziğinin standardı vardır, fakat hiçbir zaman güzel ya da yakışıklı olmak avantaj sayılmaz. Sağlam, sağlıklı bir beden dış görünüşten daha önemlidir. Bunun yanısıra öyle yetenekler vardır ki vücudunda varolan bir kusuru farkındalığı sayesinde oyunculuğunda lehine çevirmiş olabilir. Şu bir gerçek ki aksak ya da kilolu vs. vücut özelliklerine sahip bir kişinin ne kadar yetenekli olursa olsun oynayabileceği roller sınırlıdır ama asla kusurlar varolan bir yetenek söz konusu olduğunda oyunculuğa engel değildir. Bunun yanısıra bir oyuncunun enstrümanı vücudu olduğuna göre bu kusurunun bedensel hareketlerini fazla kısıtlamayacak ölçüde olması gerekir. Oyunculuğa girişte yetenek ön planda olduğuna göre kusursuz güzellik ya da yakışıklılıkda önemli değildir. Özetlemek gerekirse sağlıklı bir beden ve yetenek avantaj oluşturur oyuncu adayı için.
2- Diğer bir konu da: Dil sorunu konusunda; "şiveli" konuşan ve bunu düzeltemeyen gençler için bu konu sorun olur mu? Sınav komisyonu üyeleri, hocalar bu konuda neye bakar, neyi arar ve isterler?…
2. Tiyatro sınavına giren bir oyuncu adayı için sahip olduğu şiveli bir konuşma ona; bu sınavı kazanmasında engel olmamakla birlikte şiveli konuşan yada diksiyon sorunu olan öğrenci adayından sınavı kazandıktan sonra bu doğal şivesini düzeltmesi ve zamanla Türkçe'yi doğru, akıcı kullanabilme yetisini geliştirmesi beklenir. Çünkü her dönem sonunda oyuncular yetenek sınavına tabi tutuldukları gibi diksiyon sınavına da tabi tutulurlar ve diksiyon dersinin amacı Türkçe'yi, Türkçe'nin tiyatroda kullanımını öğretmek üzerinedir.
3- Tiyatro sınavları açık (yüz yüze) yapıldığına göre; sınava katılacaklarda bir teorik tiyatro ve sanat altyapısı aranır mı? Örneğin; tiyatro tarihi, tiyatro terimlerini bimek, kısaca; W. Shakespeare bilmek, okumuş olmak gerekir mi?
3. Tiyatro sınavına giren öğrenciden tüm tiyatro tarihini, tüm tiyatro terimlerini bilmesi ya da daha önce tiyatro yapmış olması beklenemez, fakat en azından hazırladığı parçaların yazarları, oynadığı dönem vs. hakkında bilgi edinmiş, genel kültürünü önemle geliştirmiş olması, oyuncu adayı için herzaman avantajdır.
4- Sınava katılanlara, daha önce izledikleri tiyatro oyunları sorulur mu? Büyük kentlerin dışında kalan yörelerden gelen gençler bu konuda biraz şanssız. Bu konuda neler söyleyebilirsiniz…
4. Sınava katılan öğrencilere daha önce izledikleri tiyatro oyunları kesin olmamakla birlikte sorulabilir. Çünkü öğrencinin yetenekli olmasının yanısıra tiyatrocu olmayı gerçekten istemesi, bunun için oyunlar izlemesi, bu oyunları kendi fikirlerince değerlendirmiş olması da önemlidir. Fakat büyük kentlerin dışında kalan yerlerden gelen gençler bu konuda şanssız olsalar da mutlaka haklı sebeplerin farkında olan bir sınav komisyonu bulacaklardır karşılarında.
5- Sanatçı çocuklarının tiyatro sınavlarında bir ayırcalığı var mıdır? Başka bir deyişle bu sınavlarda "torpil" denilen haksız rekabet unsuru etkin midir?
5. Sanatçı çocuklarının asla tiyatro sınavlarında bir ayrıcalığı yoktur. Torpil denilen haksız rekabet unsuru etkin değildir. Belirleyici olan öğrencinin yeteneği, zekası ve kişisel çabasıdır.
6- Tiyatro sınavlarında işitme ölçümü, kulak değerlendirmesi, biraz solfej bilmek çok mu gereklidir? Bir müzik enstrümanı çalmanın; piyano, keman, saz vb. sıvlarda sınav komisyonu üzerinde bir etkisi olur mu?
6. Tiyatro sınavlarında işitme ölçümü yapılır. Öğrenciden sesleri doğru algılaması, nota bilmese de notaları doğru duyup, doğru vermesi beklenir. Fakat bunun için öğrencinin solfej bilmesine ya da bir enstrüman çalmasına gerek yoktur. İyi bir müzik kulağına sahip olması yeterlidir. Ama yine de oyuncu adayının kendini geliştirmiş olması onun kişisel çabasını gösterir. Bir müzik aleti çalabiliyor olması, solfej bilmesi avantaj olsa da belirleyici değildir.
7- Tiyatro sınavlarına girecek öğrencilerin; saç, sakal, kulak küpesi, dövme, bıyık, kot pantolon, makyaj ve vb. dış görünümlerinde sınav komisyonu neye bakar ve neyi arar? Bunun istenilen bir ölçütü var mıdır?
7. Tiyatro sınavına giren öğrencinin, hazırladığı rollere uygun bir biçimde sınava girmesi her zaman avantajdır ve işini ciddiye aldığının bir göstergesidir. Vücutta varolan ve görünen bir dövme ya da takılan bir aksesuar oynadığı karaktere ters düşüyorsa, uygun değilse oyuncu adayının yaratmak istediği dramatik etkiyi bozabilir. Tabiki çok başarılı sergilenen bir performans sırasında bunlar pek göze batmasa da öğrencinin sınava özensiz bir halde girmiş olması komisyonun dikkatini çekecektir. Sınava giren öğrenciden oynadığı karaktere ve döneme uygun, birebir, gerçekçi bir kostüm yada makyaj beklenmese de kendi kişisel çabasıyla oluşturulmuş bir dış görünüş, o dönemi ve karakteri yansılamaya yetecek basit bir kostüm iyi bir etki bırakacaktır.
8- Sınava girecek öğrencilerden sahnede sergilemelerini istedikleri bir gösteride; yerli-yabancı yazardan olması sonucu nasıl etkiler?
8. Sınava giren öğrencilerin hazırladığı parçaların yazarlarının yerli ya da yabancı olması önemli değildir. Sonucu etkilemez.
9- Sahne sınavında; öğrenci sahne hakimiyetini nasıl sağlamalıdır? Sınav komisyonuna nasıl hitap etmeli, sahneyi nasıl kullanmalı, sesini sahneden nereye dek duyurmalı, aksesuar kullanmalı mıdır?
9. Sınava giren öğrencinin sınav parçalarını hazırlarken, sınava gireceği okulların sahneleri hakkında bir fikir edinmiş olması öğrenci açısından önemlidir. Kimi okulların sahneleri büyük, kimi okulların daha küçük, bazılarının ki ise gerçek bir tiyatro sahnesidir. Kendi çalışmasında kurduğu matematik; sınavda oynadığı sahneye göre oyununu bozabilir. Oynayacağı sahne hakkındaki bilgisi; sınav sırasında ona sahne hakimiyetini de kazandıracaktır. Kendi çalışmasında yarattığı ses düzeyi büyük bir sahne için yetersiz, küçük bir sahne içinse rahatsız edici bir yükseklikte olabilir. Sahneyi tanıması; sesini, bedenini bu sahnenin büyüklüğüne göre kullanması herzaman için avantaj olacaktır.
10- Şiir, şarkı, okuma parcası seçiminde güncel, klasik, yerli-yabancı yazar seçiminde nelere dikkat etmelidir?
10. Parça seçiminde yerli ya da yabancı gibi bir ayırım olmamakla birlikte; pek çok okulun klasik parçalara daha fazla önem verdiğini düşünüyorum. Çünkü klasik tiyatro; oyuncunun temelini oluşturur ve çağdaş tiyatroya giden yolu sağlamlaştırır. Başlangıç için klasik tiyatro ile hatta antik tiyatro ile başlamak daha iyi olacaktır. Şiir ve şarkı seçiminde ise teatral olanı hazırlamak en doğrusu olacaktır. Şarkı seçiminde müzikal oyunlara, şiir seçiminde ise yerli ya da yabancı farketmeden klasiklere başvurulabilir.
11- Tiyatro sınavlarına giren öğrenciler için: Yetenekli-yeteneksiz ayırımı yapılabilr mi? Tiyatro için yetenek var mıdır? Bu konuda neler söylersiniz?
11. Tiyatro sınavlarına giren öğrenciler arasından mutlaka daha yetenekli olanlar bu sınavı kazanacağı için yetenekli ve yeteneksiz gibi bir ayırım yapılabilir. Fakat eşit yetenekte ama daha az ya da daha çok çalışmış daha fazla ayrıntıya dikkat etmiş gibi ayırımlarda olacaktır. Kaybetmek bazı öğrencilerin yeteneksiz olduğunu göstermemekle birlikte; daha az çalışmış olduğu anlamına gelebilir. Bu sanat dalı için aday seçecek olan komisyon ilk başta yetenek arar ve gerçek şudur ki bu sınava yeteneği olanlarla birlilkte daha az yeteneği olan ve hatta bu sanat dalına karşı hiç yeteneği olmayanlar da girer.
12- Bu sınavlara hazırlanırken bir profesyonel tiyatro sanatçısından yardım almak zorunlu mudur? Tiyatro okumak isteyen bir genç; yalnız başına bu sınavlara hazırlanabilir mi? Bu konuda neler öneririsiniz?
12. Bu sınavlara girerken profesyonel bir tiyatro sanatçısından yardım almak zorunlu değildir. Fakat yine de öğrenci tek başına hazırlanmasa daha başarılı olur. En azından konservatuvar öğrencilerinden yardım alabilir. Parçalarını onlara izletebilir ve onlarla değerlendirebilir. Böylesi tek başına hazırlanmasından daha verimli olacaktır. Kendisini izleyen ve eleştirebilecek yetiye sahip bir dış gözün varlığı; öğrencinin daha sağlıklı hazırlanması için önemlidir.
13- Sınava ilk kez girildiğinde bir öğrencinin kazanma şansı nedir? 2-3 kez sınava girip kazanamayan öğrenciler nelere dikkat etmelidir? Siz bu sınavlara kaç kez girdiniz? Nasıl başardınız? Bu sınavlara girme konusunda bir yaş sınırı var mıdır?
13. Sınava ilk kez giren bir öğrencinin kazanma şansı çalışmasına ve yeteneğinin ölçüsüne bağlıdır. Birkaç kez sınava girdiği halde kazanamayan öğrenciler kendilerindeki eksikliğin ne olduğunu farkedemiyorlarsa; sınav komisyonundaki hocalardan fikirlerini öğrenebilir ve onların eleştirileri doğrultusunda yeni bir başlangıç yapabilirler. Ben kendi mezun olduğum okulumu ilk girişimde kazandım ve konservatvuar öğrencisi bir arkadaşımdan yardım alarak çalıştım. Okula ilk girdiğimde; ikinci ya da üçüncü girişinde bu sınavı kazanmış çok yetenekli arkadaşlarım da vardı. Benimle aynı yıl girip kazanamayan yetenekli arkadaşlarım da, ama daha sonraki yıllarda onlar da bazı okulları kazandılar. Fakat okulların çoğunda yaş sınırı var. Bu yüzden; yıl kaybetmeden, yaş fazla ilerlemeden sınava girmeye karar vermek önemli. Her okulun yaş sınırı farklı. Girmeden önce araştırılması gerekir.
14- Tiyatro okumak zor mudur? Daha başka bir deyişle tiyatro okumak nasıl birşeydir? Tiyatro okuduğunuz içi mutlu musunuz?
14. Kazandıktan sonra daha zor bir dönemin başladığını söyleyebilirim. Tiyatro okumak çok ciddi bir iş. Artık boşa harcanacak bir zaman yok. Çünkü pekçok sanat dalı gibi tiyatroda bir tarih barındırır. Sadece oynamakla kalmayıp derin bir araştırma, edinilmiş bilgi gerektirir. Bir oyuncunun başarısı salt yeteneğinden değil, aklını kullanabilme yetisinden, zekasından ve kültüründen gelir. Böyle bir donanıma sahip olmaksa yıllar boyunca hiç bitmeyen bir çalışma disiplinini gerektirir. Tiyatro sanatçısı bunların yanısıra seyircisine, içinde yaşadığı topluma karşı artık bir sorumluluğu olduğunu farkettiği an herkes gibi yaşayamayacağını da anlar. Bu da ayrı bir ödevdir. Okuduğumuz okullar bu disiplini edinmemizde bir yol gösterse de bunlar sadece okullarda öğrenilir gibi bir sonuç çıkarılamaz. Ne yetenekli oyuncular vardır ki azınlıkta hatta tek tük olsalar da hayattaki disiplinleri, topluma örnek davranışları ve tiyatro sanatı içinde olma isteklerinden gelen kişisel çabaları sayesinde müthiş bir donanım edinmiş oyunculuk sanatında çok başarılı olmuşlardır.
15- Siz, sınavlara girerken nasıl bir hazırlık içinde oldunuz? Neler yaptınız, bizimle paylaşır mısınız?
15. Ben sınavlara hazırlanırken, sınava bir ay kala; kendime rahat bir çalışma alanı seçmem gerektiğini farkedip: bir ay, konservatuvar öğrencisi arkadaşımın evinde kaldım. Bir ay kamp gibi geçti. Her sabah ses, nefes, beden ve diksiyon çalışmalarıyla başlayıp; sonra parça çalışmalarına geçtim ve her rahatlamak istediğimde okudum, dışarı çıktım, canlı cansız gördüğüm herşeye büyük bi dikkatle baktım ve gördüğüm bazı insanlar, ilişkiler hakkındaki gözlemlerim, çalıştığım karakter ve ilişkilerini kavramamda çok yardımcı oldu. Doğru eleştiri yapabilme yetisine sahip pekçok insan tarafından parçamın izlenmesini sağlayıp, onların yaptığı eleştiriler doğrultusunda yeniden çalışmaya başladım.
16- Tiyatro okumak isteyen gençlere; tiyatro okumalarını önerir misiniz? Bu işin daha sonra zorlukları ve mutlulukları nelerdir? Tiyatro okumak insana ne kazandırır?..
16. Tiyatro okumak isteyen öğrencilere bunu sadece istemeden önce çok iyi düşünmelerini öneririm. Tiyatro sanatında başarıyı yakalayabilmek için harcayacağınız performans, vereceğiniz emek, sizden beklediği kültürel donanıma sahip olmak için değerlendirilmesi gereken zaman; bu hayatta seçeceğiniz herhangi bir meslekten çok daha fazla olacak. Bunun kesinlikle böyle olduğunu düşünüyorum. Sanatçı olmak; topluma öncü olmayı, yaratıcı olmayı ve özgür fikirlere, düşüncelere sahip olmayı gerektirir. Baktığının ardında görünenin başka olduğunu farkeden, bilen sanatçının ödevi; gerçek olanı, sanatla birleştirip seyircisine sunmaktır. Maddi olarak bu sanat dalında hayatı boyunca mutlu olacak kadar karşılık bulamayan sanatçı; yorucu bir çalışmanın sonunda eğer başarılı olduğunu hissediyorsa (ki bu hiç kolay olmayacak) sonunda yakaladığı mutluluk; bu hayatta pekçok şeyden, yakaladığı mutluluktan daha fazla olacaktır.
Didem Başer
Oyuncu
Genç tiyatro sanatçısı Didem Başer'e bu güzel yazısı için sonsuz teşekkür ediyoruz.
İnanıyoruz ki tiyatro sanatına gönül veren ve tiyatrocu olmak isteyen
gençlere ışık tuttu, yol gösterdi.Tiyatro sınavlarına katılacak
gençlere evetbenim sitemiz; sonsuz başaralılar diler.
Alkışlarımız sizlere…
*************
