Hayati Asılyazıcı
Berliner Ensemble, Bertolt Brecht ve eşi Helene Weigel tarafından (1949) kuruldu. Brecht, epik tiyatronun kuramcısı, oyun yazarı ve yönetmen olarak 20. yüzyıl tiyatrosuna damgasını vurdu. Üretken bir tiyatro insanı olarak kendi alanında inanılmaz başarılara imza attı. II. Dünya Savaşı bitiminde Almanya ikiye ayrılmıştı. Sürgünden dönen Bertolt Brecht, Doğu Almanya’yı seçti. Doğu Berlin’de Berliner Ensemble adlı ünlü tiyatrosunu kurdu. Epik tiyatronun seçkin örnekleri olan oyunları Berliner Ensemble’de oynandı. Ölümünden sonra eşi Helene Weigel aynı dinamizmi sürdürdü; Brecht repertuvarını uyguladı… Ne yazık ki, Helene Weigel’in ölümünden sonra, tiyatronun yönetimini kızı ve damadı üstlendi. Giderek Bertolt Brecht repertuvarı ve yapıtları erimeye yüz tuttu. İki Almanya’nın birleşmesinden sonra Berliner Ensemble’de Bertolt Brecht’in bütün oyunları repertuvardan kaldırıldı. Böylece, Berliner Ensemble’nin hiçbir ‘esprisi’ kalmadı. Sıradan bir tiyatro gibi çalışmaya başladı. Klasik oyunlar kuşkusuz iyi oynanmakla birlikte, epik tiyatronun lafı bile edilmez oldu. Herhalde Alman yönetimine bir ödündü bu durum.
I. Uluslararası Antalya Tiyatro Festivali’ne büyük isim olarak, Moskova Sanat Tiyatrosu gibi, Berliner Ensemble de davet edildi. Bu iki tiyatronun Antalya’da duyumu bile büyük yankı uyandırdı. Ne var ki artık, Brecht’in adı bile anılmıyor tiyatroda.
Berliner Ensemble, klasik Alman tiyatro repertuvarının ünlü yazarlarından Gotthold Ephraim Lessing’in bir yapıtını, “Bilge Nathan”ı oynadı. Yorum ve oynanış olarak başarısızlığından elbette ki söz edilemez. Konumuz, oyun seçiminin yanlış ya da doğru olup olmadığı da değil, Berliner Ensemble’nin kuruluş nedeninden tamamen uzaklaşmasıdır. Brecht’e ihanet edilmiş, epik tiyatro örnekleri rafa kaldırılmıştır. Almaya Bertolt Brecht’ten rahatsız mı oluyor ki, repertuvardan çıkarılıyor!
Oyun kendi soykırımına tanıklık eden bir Yahudi hakkındadır. Yedi oğlu bir katliamda yanarak ölür. Ve buna karşı Nathan, misillemede bulunmaz, öç almaz; ama bir nedeni vardır. Neden bağışlamaktır.
“Bilge Nathan”ın ilk gösterimi (dünya prömiyeri), 1783’te yapılmış. Lessing, 18. yüzyılda böylesine bağışlayıcı bir oyun yazmış. Yahudi kamplarından söz edebilmek için 2. Dünya Savaşı’nı yaşamak gerekiyor. Kampların yakılan mazlum insanları Yahudilerdi. Şimdi zalim İsrail’in yaptıkları, peki ne oluyor. Filistin halkını yok sayıyor, dünyanın umurunda mı? Bu da ABD’ye güvenen Yahudi Devleti’nin zulmü! Irak’ta 1,5 milyon insanı öldüren ABD zulmünün Hitler yönetiminden farkı ne?
