ÇAĞDAŞ SANATTA GÖKYÜZÜ
ÇAĞDAŞ SANATTA RESİMSEL GÖKYÜZÜ
İMGESİ VE YENİ PLATONCULUK
Yrd .Doç. Dr. Emre TANDIRLI
emre.tandirli@gmail.com
Işık Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Görsel Sanatlar Bölümü
GÖKYÜZÜ
“Yeryüzüne ve denizlere hükmettik. Diğer yandan gökyüzü bize sunulan bir nimetti; öyle bir nimetti ki hiçbir insani müdahaleye ihtiyaç duymadı.”
Raffaele Miliani, “Esthétique du Paysage, Art et Contemplation”, Traduction de l’Italian par Gilles A. Tiberghien, Actes Sud, 2005, Paris, p. 170
• Sanat Üretiminde ve felsefi araştırmalarda ‘gökyüzü’ doğanın ve yaşamın oluşumundaki dört temel hayati elementten biri olan ‘hava’ ile ilişkilendirilir.
1. Hava (Gökyüzü)
2. Su (Deniz)
3. Toprak (Yeryüzü)
4. Ateş
René Magritte, The Six Elements, 1929, Philadelphia Sanat Musesi
GÖKYÜZÜ – HAVA ELEMENTİ
5. Uzam (Boşluk); İdea veya Tinsellik
Bu beşinci element Antik Yunan düşünce sisteminde uzam, idea veya ‘tinsellik’ olarak yorumlanıyordu ve gökyüzü teması sanatsal kontekst içerisinde bu beşinci nazari ve metafizik elementle ilişkilendirilmektedir.
Sanat üretiminde gökyüzü imgesi estetik yargılardan ve kategorilerden biri olan “süblim” (yücelik) le birlikte ele alınmaktadır. Bizde ulaşılmazlık ve hayranlık hisleri uyandıran gökyüzü imgesi Estetik bilimi çerçevesinde pek çok filozof tarafından ele alınan Yüce kategorisinin de temel konusu olmuştur.
GÖKYÜZÜ ve TANRILAR
Raffaele Miliani Yeni Platoncu bir anlayışla gökyüzünün dinsel ve metafizik yönünü ortaya çıkarmak için “Bu belki de bulutlar ve yıldızlar arasındaki boşluk yani tanrının veya tanrıların yuvasıdır.” diye yazmaktadır.
Nitekim arkaik çok tanrılı Antik Yunan inanışı gibi, bazı diğer yaşayan dinlerde dahi tanrının Göklerin ardında yer aldığına inanılmaktadır.
Bildiğimiz üzere gökyüzü tanrısı olarak bilinen, “Zeus” dinsel gökyüzü tanrı kültlerinin ilklerindendir;
Zeus yeryüzü tanrıçası “Gaia” ve “Ouranos” adıyla anılan Gök tanrısının oğludur
Gökyüzü Hıristiyanlık inanışında kutsal sayılan mavi renkle de özdeşleştirilmektedir.
Bu nedenle pek çok kilisenin kubbesi mavi renge boyanmaktadır.
Yunanistan’ın Santorini Adasında bulunan bir Kilise kubbesi
GÖKYÜZÜ TAKI (GÖK KUŞAĞI)
“Gökyüzü dünyamızı saran ve hava elementinden oluşan en büyük taktır. Maviye boyanmış bu devasa tak, tertemiz bir günden oluşan kutsal bir kubbedir. Gökyüzü tüm dinsel ve metaforik anlamlarıyla, sanat ve felsefede sonsuzu tasvir eden yegane konu olmuştur.”
(Raffaele Miliani)
GÖKYÜZÜ ve SANAT
Yüzyıllardan beri gökyüzü sanat üretiminde, özellikle de manzara resminde sıklıkla ele alınan bir tema olmuştur.
Gökyüzüne genel olarak hakim olan mavi renk psikolojik olarak huzuru, derinliği, sonsuzluğu ve kutsallığı çağrıştırmaktadır.
Gökyüzü sanat üretimi için başlıca değer olmuştur. Nitekim günümüzde dahi, evrenin temel yaşamsal elementleri olan toprak, su ve hava halen daha çağdaş sanat üretiminin başlıca esin kaynağı olmaktadır.
Emre Tandırlı, 2007, Tu
val Üzerine Yağlı Boya, 2x(23x32cm), Özel Koleksyon, Paris, Fransa
Diğer yandan “Land Art” (Yeryüzü Sanatı) doğa üzerinde gerçekleştirilen büyük çapta bir sanatsal müdahale olarak çağdaş sanat yaratımının sınırlarını zorlayan ekstrem bir türdür. Evrenin ve yaşamın yapı taşlarından olan toprak, su ve hava, sanatçılar için kavramsal anlamda başlıca araçlar da olabilmektedir.
Robert Smithson, Spiral Jetty, fotoğraf: Nisan 2005
GÖKYÜZÜ ve YENİ MEDYA
Bulutlar her an hareket halindedirler. Bulutların bu sürekli değişken ve esnek hali yeni medya ile benzerlikler göstermektedir.
Yeni medyanın zaman bazlı teknolojik yapısı veya günümüz sanatsal yaratımının etkileşimli kavramsal boyutları; tüm bu görsel sanat ve tasarım teknolojileri gösteriyor ki günümüz medya imgemi artık sabit ve kalıcı değildir. Yeni medya imgelemi oldukça esnek, dinamik ve tüm zamanlardan daha yoğun ve “güçlendirilmiştir”.
Yapısal olarak teknolojik çağdaş imgelem (Televizyon, İnternet, Afiş, Billboard, vs.) gökyüzündeki bulutların esnekliği ile bağlantılıdır. Böylece ileri teknolojilerle ve dijital sistemlerle güçlendirilen yeni medya imgelemi aracılığıyla dolaylı ve içgüdüsel bir tür doğaya dönüş gerçekleşiyor olabilir. Buradan hareketle, doğanın ideal güzelliğini arayan Antik dünyanın felsefi değerlerine kesin bir dönüş gözlemlemekteyiz.
Çağdaş sanatta, Marcel Duchamp’ın “Fountain” (“Çeşme”) adlı pisuar hazır nesnesini sanat eseri olarak sergilediğinden beri, Estetik yargıların büyük ölçüde kavramsal temellere bağımlı hale geldiğini görmeye başladık. Sanatta Kavramsal yaklaşımların sunduğu sınırsız özgürlükler çerçevesinde, günümüz neo-romantik sanat yapıtları doğanın ideal güzelliğinin arayışı içindedir. Bu anlamda gökyüzü de ideal güzelliği ve çeşitli metafizik unsurları muhteva eden eşsiz bir kaynak durumundadır. Benim resimlerimdeki sanatsal yaklaşım bu türden irrasyonel kuramlara dayanmaktadır. Bu anlamda gökyüzünün neo-romantic bir tavrı da beraberinde getirmektedir.
James Lahey, Gerhard Richter ve Danielle April’in resimlerinde gökyüzü temasının ele alınışı, görsel ve kavramsal anlamda doğadaki ideal güzelliğin arayışını ortaya kaymanın yanı sıra metafizik ve tinsel unsurları da yüz üstüne çıkarmaktadır. Tüm bun müdahaleler benim “Haftasonu”, “Asimetrik Simulasyonlar”, “Duvar Kağıtları” ve “Sanal Cennet” adlı resimlerim içinde söz konusudur.
James Lahey, 100×150, Tuval Üzerine Karışık Teknik, 2006, Özel Kolleksyon, Kanada
Gerhard Richter, 1978, 400 x 250 cm Tuval Üzerine Yağlı Boya, Almanya
Gerhard Richter, 1970, Bulutlar(Pembe), Tuval Üzerine Yağlı Boya, 200x300cm, Londra
Gerhard Richter, 1970, Wolkenstudie (Gegenlicht), Bulutlar, Tuval Üzeirne Yağlı Boya, 80×100 cm, Londra
Gerhard Richter, 1976, Bulutlar, Tuval Üzerine Yağlı Boya, 200x300cm, Londra
Gerhard Richter, 1976, Kağıt Üzerine Offset baskı, 51 x 73 cm, Almanya
Danielle April, 2007, 76×150 cm, Tuval Üzerine Yağlı Boya, Özel Kolleksyon, Kanada
Emre Tandırlı, 2007, Tuval Üzerine Yağlı Boya, 55×100, Özel Kolleksyon,
İstanbul, Türkiye
Emre Tandırlı, 2007, Tuval Üzerine Yağlı Boya, 54 x 75, Özel Kolleksyon, Paris, Fransa
Emre Tandırlı, 2007, Tuval Üzerine Yağlı Boya, 2x(23x32cm), Özel Kolleksyon, Paris, Fransa
Emre Tandırlı, 2007, Tuval Üzerine Yağlı Boya, 54 x 75, Özel Kolleksyon, Paris, Fransa
Emre Tandırlı, 2007, Tuval Üzerine Yağlı Boya, 2x(23x32cm), Özel Kolleksyon, Paris, Fransa
ÇAĞDAŞ SANATTA GÖKYÜZÜ:
Yrd. Doç. Dr. Emre TANDIRLI
emre.tandirli@gmail.com
Işık Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Görsel Sanatlar Bölümü
Dr. Emre Tandırlı, öz geçmiş, tablolar; sitemiz: Görsel Sanatlar-Resim/Emre Tandırlı bölümünde görülebilir.
Sayfa düzenleme: Tevfik Yalçın evetbenim
