Devlet Opera ve Balesi’nde
Sahnelenen Opera ve Baleler
Hayati Asılyazıcı
——————–
Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü, bir ilki daha gerçekleştirdi. Devlet Opera ve Balesi’nde sahnelenen opera ve baleler, dağınıklıktan kurtarılarak; kuruluşundan 1987 yılına kadar gösterimi gerçekleştirilen yapıtların bibliyografyası yayımlandı. Birinci cildi diye tanımlayabileceğimiz opera ve bale, kitaplaştırılarak aydınlığa çıkarıldı. Bu önemli bir aşamadır. Bu çalışmaya, birinci cilt demenin nedeni, otuz dokuz yılı kapsamış olmasıdır. 2008 yılına kadar sahnelenen opera ve baleler, 60 yılı kapsayacak.
Bilindiği gibi, daha önce Türk Balesi’nin 60 yılı kitaplaştırılmıştı. Bu satırların yazarı da 60 yıllık operayı yazdı ve Genel Müdürlüğe teslim edildi. Basımı yapılacaktır.
Opera ve Bale Genel Müdürlüğü’nün kültür ve sanatımıza katkı sağlayan; “Devlet Opera ve Balesi’nde Sahnelenen Opera ve Baleler”, Türk Operası ve Balesi için yapılacak her türlü çalışmalara kaynaklık edecek bir zengin bibliyografya, artık elimizin altında. Kültür Bakanlığı Kitaplıklarda bulunabilecek ve bu denli kapsamlı bibliyografik kaynakçadan yararlanılabilecek.
Altmış iki yıl önce, Devlet operası, Ankara’da ilk gösterimiyle Cumhuriyetoperası’na tarih düşüyor.
Cumhuriyet operası, ilk gösterimi ile (temsili), 1948 yılında perdelerini açtı. Cumhuriyet’in ilanı, 1923. 1924’te Musikı Muallim Mektebi açıldı, Ankara Cebeci’de. 1934 yılına kadar müzik öğretmenleri yetişti. Çok sesli müzik eğitimi aldılar. Mezun olanlar, yurdun tüm okullarına atanarak, görev yaptılar. Cebeci’deki aynı bina, Mimar Egli tarafından yeniden restore edildi ve Ankara Devlet Konservatuvarı adını alarak, 1934’te açıldı. Opera, şan, tiyatro, müzik eğitimi vermeye başladı. 1959/60 dönemiyle bale dalında da mezun vermeye başladı. Ankara Konservatuvarı, sahne sanatları dallarında eğitim veren, Cumhuriyet’in ilk sanatkurumu oluşu nedeniyle bir ayrıcalığı bulunmaktadır. Carl Ebert, opera ve tiyatro Bölümü’nü yönetti. Paul Hindemith, müzik Bölümü’nün programını hazırladı. Bela Bartok, Halk Müziği ile Folklor araştırmaları’nın bilimsel yöntemini gerçekleştirdi. ..
Ankara Devlet Konservatuvarı, ilk mezunlarını 1940’ta verdi. Mezunlar, 1944 yılına kadar Tatbikat Sahnesi olarak çalışmalarını sürdürdü. 1948’de Devlet Operası ve Devlet Tiyatrosu’nun kuruluşu yasa ile gerçekleştirildi.
İlk opera gösterimi, Ahmet Adnan Saygun’un “Kerem ile Aslı” yapıtı ile perdelerini açıyor. Kerem’i Aydın Gün, Aslı’yı Ayhan Aydan oynuyor. İkinci yapıt, ramp ışıklarına giriyor. Bizet’nin “Carmen” operası sahneleniyor. Opera yapıtları, uzun bir süre Türkçe oynandı. Carmen’i Türkçe’ye Necil Kazım Akses ve Ulvi Cemal Erkin çevirdi. “Carmen”i Saadet İkesus ve Türkan Baydır oynadı. “Escamillo” Orhan Günek-Hilmi Girginkoç, “Micaela”yı Ayhan Alnar-Belkıs Aran oynadılar.
Sözünü ettiğim belgeselin Önsözü: Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, Opera ve Bale Genel Müdürü Rengim Gökmen’in yazılarını, Ömer Kaysı’nın giriş yazısı, Gülümden Alev Karaman’ın “Türkiye’de ve Dünyada Opera ve Bale’nin Kısa Tarihçesi” yer alıyor.
