ELEŞTİREL BAKIŞ
HAYATİ ASILYAZICI
hayatiasilyazici@aydinlikgazete.com
Mahagonny Kentinin Yükselişi ve Düşüşü
Bir epik opera
Münih Gartnerplatz Devlet Operası, İstanbul 2. Uluslararası Opera Festivali’ne Bertolt Brecht'in yazdığı, Kurt Weill'in müziğini yaptığı epik operayla katıldı. Aynı epik opera bizde Ankara Devlet Opera ve Balesi'nde oynandı ve hızla kaldırıldı. Çünkü Rutkay Aziz'in yönettiği Mahagonny Kentinin Yükselişi ve Düşüşü Operası sahnelendikten kısa bir süre sonra başarısızlığı nedeniyle afişten inmişti. Brecht'in bilinen klasik opera eleştirisini bu epik opera, rastgele tiyatro rejisiyle yorumlanacak bir yapıt değildir. İlk kez 2. İstanbul Opera Festivali'nde Rumeli Hisarı'nda sahnelenen, Almanya'nın Münih Gartnerplatz Devlet Operası'nın yaptığı yorum hem Brecht'in epik operasını bütün boyutlarıyla yorumluyordu hem de inanılmaz bir başarıyla sergileniyordu. Almanca sözlü ve Türkçe üst yazılı oynanmasına karşın gösteri büyük ilgi gördü. İstanbul opera izleyicilerinin bir, belki de tek opera yapıtıyla buluşması büyük anlam taşıyordu. Aslında Brecht ve yapıtları özellikle sözünü ettiğim Mahagonny Kentinin Yükselişi ve Düşüşü adlı epik operanın Almanların işi olduğu bir kez daha kanıtlandı. Öylesine başarılı bir yapımdı ki dünyanın her festivalinde gösterilmesi gereken bir epik opera örneğiydi. Almanya'dan geçen yıl Opera Festivali’ne gelen “Duvara Karşı” adlı opera da olağanüstü güzel oynanmıştı. Bir Alman yapımı olan “Duvara Karşı” adlı operada Almanlarla Türkler rolleri paylaşmışlardı. Bence geçen yılın olayı bu operaydı. Bana göre bu yıl da başarısı, önemi ve İstanbul'da bir ilk oluşu nedeniyle festivalin üzerinde durulması gereken sanat olayı “Mahagonny Kentinin Yükselişi ve Düşüşü.”
Brecht unutulmak mı isteniyor?
Brecht'in ve Helena Wigen'in kurmuş oldukları Berliner Ensemble Tiyatrosu Brecht'in oyununu artık neden sahnelemiyor? Üstelik bu tiyatroyu kızı ve damadı yönetmektedir. Tiyatronun repertuvarında bile hiçbir Brecht oyunu bulunmamaktadır. Epik tiyatro örneği olarak Berlin Ensemble her yıl ya da iki yılda bir Brecht'in bir oyununun oynanması yakışmaz mı? Bertolt Brecht efsanesinin yıkılmak istenmesi, bir amaca yönelik midir? Münih Gartnerplatz Devlet Operası Brecht'in tek ve çok önemli epik operasını oynaması olayın değerini kat kat yükseltiyor. Hele böyle bir operanın ülkemize getirilmesi ayrı bir değer taşımaktadır. Bugünkü Avrupa Birliği için Bertolt Brecht oyunlarına gereksinim duyduğunu görüyoruz. Çünkü kapitalizmin özellikle Avrupa kapitalizminin eski sömürgeci ülkelerin ortak payandası olan Avrupa Birliği fena halde ekonomik bunalım tabloları çizmektedir. Nedeni çok açıktır. Avrupa ülkelerinin sömürecek ülke bulamadıkları gerçeğidir. ABD'nin Afrika'da, Ortadoğu'daki arayışları, emperyalizmin kara düşüncesinin saldırganlığını göstermektedir. Libya, Suriye neden Nato'nun hedefi olmaktadır ve neden Türkiye Nato'ya alet edilmektedir?
Operanın oynanışına gelince; Brecht'in ve Kurt Weill'in ortaklığı gerçek bir epik operayı yaratmıştır. Thomas Schulte- Michels'in sahneye koyduğu Mahagonny Kentinin Yükselişi ve Düşüşü olağanüstü bir yorumla sahnelenmiş ve oynanmıştır. Müziği orkestra ile öne çıkaran ve değer katan Andreas Kowalewitz'in şefliği bu başarıda büyük rol alıyordu. Sanatçıların seslendirdikleri her rol ve karakter bir epik operaya örnek olacak düzeydeydi. Bu başarının ortaya çıkışında opera sanatçıların ayrıca övgüye değer katkıları vardı. Bu ortak başarıda rol alanlar: Leokadja Begbick'ı: Marianne Larsen, Fatty, der 'Prokurist'i: Cornel Frey, Dreieinigkeitsmoses'i: Stefan Sevenich, Jenny Hill'i: Heike Susanne Daum, Jim Mahoney'i: Wolfgang Schwaninger, Jack O'Brien'i: Harrie van der Plas, Bill genannt 'Alaskawolfjoe'i: Martin Hausberg, Tobby Higgins'i: Adrian Sandu'dur. Bu sanatçıların yorumları özellikle bende uzun yıllar kalacak görsel bir anı ve şölendi. Son olarak sahne tasarımı Thomas Schulte-Michel, kostüm tasarımı Tanja Lebermann, koreografi Fiona Copley ve koro şefi İnna Batyuk bu epik operanın kolektif başarısında yer alıyorlardı.
