Ankara Devlet Opera ve Balesi ve
“AİDA” OPERASI
Hayati Asılyazıcı
———————
Ankara Devlet Opera ve Balesi, I.Uluslararası İstanbul Opera Festivali’ne, Giuseppe Verdi’nin 1871’de Mısır Hidivi İsmail Paşa’nın isteği üzerine yazdığı “Aida” ile katıldı. İstek, aslında bir siparişti; Kahire Operası’nın açılışı nedeniyle Verdi’den istenmiş, ancak açılış tarihine bestecisi “Aida”yı yetiştiremediği için, başka bir programla Kahire Operası’nın açılışı yapılıyor. Kahire Operası’nın asıl açılışını, yine gecikmeli olarak 24 Aralık 1871’de gerçekleşiyor. Deniz tuttuğu için Verdi Kahire’ye gidemiyor. Vapur, yolda fırtınaya tutuluyor ve İzmir limanına sığınıyor. Resmi olmayan “Aida”nın ilk gösterimi İzmir’de yapılıyor.
“Aida” operası, böylece Doğu’ya açılan ilk opera oluyordu. Verdi, “Aida” da ruhsal çözümlemeler de yapıyor. Leit-motif, bu operada belirgindir ve ruhsal çözümlemelere yöneliktir. Konusuyla özdeşleşen bir betimleme vardır “Aida”da. Verdi, bu konuya uzak değildir; “Don Carlos”ta, leit-motifli çözümle ilk denemesini yapmıştır. “Aida”da Doğu’ya yaklaşım, salt müzikle yaklaşımı ile değil, operanın librettosunun Mısır tarihi ile ilgili çok eski bir konudan alınmış olmasına bağlıyabiliyoruz. “Aida”nın konusunu Fransa’nın Mısır bilimcisi Edouard Mariette Mısır’daki araştırmalardan çıkarmıştır.
Ankara Devlet Opera ve Balesi (ADOS), Doğu-Batı sentezini yapan “Aida” ile bu festivalin bizim açımızdan da temel ilkesini ortaya koymuştur. Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürü Rengim Gökmen’in orkestra şefliğini başarıyla yaptığı “Aida” operasının iki değişik kast ile oynanması, daha da ilgi çekici oldu. Senfoni orkestralarının başarılı ve soluklu şefi Gökmen, özenli yönetimiyle Verdi müziğini niteliksel ve niceliksel yönleriyle çözümleyerek yorumladı. Her iki gösterinin üstün başarılı şefiydi. İtalya’daki şeflik eğitimini, Verdi müziğiyle seyirciye yansıyordu. Her iki kastı, birbirinden ayırmadan beğendiğimi belirtmeliğim. Karşılaştırmayı sevmem, her sanatçının kendi yorumu, Verdi ile bütünleşti. Sözgelimi “Radames”te Efe Kışlalı, Enrique Ferrer kendi yorumlarında başarılıydılar. “Aida”yı Nilgün Akkerman, Othalie Graham adlı sanatçılar değişik yorumlarıyla başarılıydılar. “Amneris”te Sim Tokyürek, Anna Chubuchenko, birleşik kaplar kuralı gibi güzel yorumladılar kendi parçalarını. “Amonasro”da Eralp Kıyıcı ile Gökhan Akyüz’ün farklı güzel yorumlarını dinledik. “Ramfis”te Tuncay Kurdoğlu, Tuncay Doğu, görevlerini iyi şekillendirdiler. Mithat Karakelle-Özgür Gençtürk, Okan Başel-Emrah Sözer, Seda Aracı-Bilge Yılmaz, “Aida”ya katkı sağladılar. Koro, Verdi’nin üslubunu yansıttı. Dekor-kostüm tasarımı Savaş Camgöz’ün “Aida”ya görsellik kazandırdı. S.Pracenko’nun koreografisi de otantik havayı duyumsattı.
Vincenzo Grisostomi Travaglini, “Aida”yı ayrıntılı biçimde sahneye koymuştu.
