Türk Dili Dergisi 159.sayısı okurları ile buluştu

      Sizin kitabınızı "Sait Faik ve Yeni Türk Edebiyatı" memnuniyetle okudum. Çok teşekkür ederim böyle enteresan kitap için. Şimdi ben Sait Falk'in öykülerini tercümeye calışıyorum. Yabancıl öykülerinde örneğin 'Marsilya Limanı" serserilik ve serüven vardır – söylüyorsunuz. Şimdi "Marsilya Limanı" ile uğraşıyorum, onu çevirdim fakat lehçede güzel olmadı. Öykülerin hepsi hem güzel hem zordur. "Marsilya Umanı" en zordur. Eylem yok bunun için zor.

      Sait Faik "Lehlinin Akropol'u derken ne düşündü. Bunu tercüme etmek benim için sorun oldu.
      Otuzüç balığın adından birkaçını anlamadım ve Türkçe sözlükte de bulamadım: Çiroz, Çılpık, Honos, Hösgün, Kırma, Oklama, Pavurya, Sperka, Strangilos, Stakoz, Zargana

      Eğer bu adları latince, ingilizce, fransızca, almanca yahut italyanca verebilirseniz, o zaman balık ansiklopedisinden lehçe adlarını bulacağım.

      Mektubuma son verirken size ve sayın eşinize çok selam gönderiyorum.

                                                                                   Saygılarımla

Lucyna Antonowicz – Bauer'in imzası

Lucyna Antonowecz – Bauer

02-508 Warszawa bul. Pulawska 53 – 3 

Polonya

      Bu mektuptan sonra, Mart ayında Lucyna'nın kitabı ulaştı. Aleksandar Dubinsski ile birlikte hazırlayıp yayımladığı "TÜRKÇE – LEHÇE  LEHÇE – TÜRKÇE SÖZLÜK". Genellikle kitap gecikiyor, mektup daha çabuk geliyor. Lucyna'ya Nisan ayında verdiğim yanıt da aşağıda:

 

 

LUCYNA ANTONOWİCZ'E VERDİĞİM YANIT

 

 

                                                                                                                                             İstanbul, 19.04.1984

Sayın Lucyna Antonowicz-Bauer Hanım,

      “Türkçe-Lehçe Lehçe-Türkçe Sözlük”ünüzü ve mektubunuzu aldım. Çok memnun oldum. Lehçe ile Türkçeyi ve harfleri karşılaştırmak, bizim için çok enteresan. Sait Faik'in öykülerini çevirmeye çalışmanıza da memnun oldum.

      Sait Faik'in "Marsilya Limanı" öyküsünde sözünü ettiği Lehlinin iyi bir ressam olduğu belli. Resim çizerek dünyayı dolaşıyor. İşi resim yapmak.

      Ağaç çizen bir ressamın tablosuna biz Türkçede "ressamın ağacı" diyebiliyoruz. Söz gelimi: "Van Gogh'un ağacı" deriz. Çünkü, bu ağaç, doğadaki aslına benzemediği gibi, başka ressamların çizdiği ağaçlara da benzemez. Van Gogh, doğadan aldığı kuvvetli izlenimlerini hiç kimseninkine benzemeyen bir biçimde canlandırmıştır. Biz de tabloya baktığımız zaman "Van Gogh'un ağacı" diyoruz.

      İşte, bunun gibi, "Marsilya Limanı" öyküsünde "Lehlinin Akrapolü" derken "Lehli ressamın tablosu", "Lehli ressamın yaptığı tablodaki Akropol" diye düşünmektedir Sait Faik… Bakıyor bu tabloya "Lehlinin Akropolü" diyor, yani "Lehli ressamın yaptığı Akropol resmi" demektir. "Van Gogh'un ağacı" dediğimiz gibi… Hiçbir başka ressamın resmini yaptığı Akrapol'e benzemeyen bir resimdir bu; onun Akropolüdür, Lehli ressamın kendi kişiliğinde süzerek yarattığı bir tablodur bu "Lehlinin Akropolü".
      Lehli ressam, ne çizerse, kendi bakış açısı ile çiziyor, resim yapıyor; şaşırtıyor görenleri:

Yunan vapurunun bayrağı etrafında parça parça küçük küçük çerçevelenmiş halde görüyoruz onun çizdiği Akropolü…
 

*

      Sait Faik, Marsilya'yı çok sevmiş, Marsilya Limanı'nda, o, büyük bir coşkuya erişmiş. Sonra oradan kuvvetli izlenimlerle ayrılmış. Bu kuvvetli izlenimleri yansıtabilmek için normal insan olmak yetmez: Güçlü bir şair de olmak gerekir; Sait Faik, Marsilya Limanı'nı anlatırken aynı zamanda bir şairdir, bir ressamdır. Öykünün her paragrafı, bir şiirin bentleri, kıtaları gibi etkiliyor okuyanları. Şiiri bir dilden başka bir dile çevirmek nasıl zorsa, bu öyküyü de çevirmek her halde öyle zordur.

      Birinci paragraf, Marsilya Limanı şiirinin birinci bendidir sanki. Devam eden her paragraf, öncekini bütünleyen yeni bir benttir sanki… Sait Faik Marsilya'da bütün dünya insanlarını birleştiriyor. Sanki Marsilya Limanı'nda yaşamak ona göre bütün dünyanın her yanında aynı zamanda yaşamaktır. Doğal olarak, büyük bir coşkunluktur bu; insanlık sevgisiyle ulaşılan sonsuz bir coşkunluk.

      Sanki bir Çin şehridir Marsilya Limanı. Hayır, "sanki" sözcüğü fazla, Çin şehridir. Yani Çin'i biz Marsilya'da yaşıyoruz: "Göl kulübesi evleri, insanları ile küçük bir şilebin denizdeki gölgesi üzerine kurulmuş."! Aynı zamanda: "Bir Japon yanardağını bir kırmızı bayrakla Rus vapurunun güvertesinde görüyoruz."!

      Benzetmeleri bırakmış Sait Faik. "sanki", "gibi" benzetme edatları gereksiz! Kuvvetli izlenimlerini olduğu gibi yansıtıyor. Bu; bize yansıyan, insanlık sevgisinden kaynaklanan büyük bir şiir. Bütün insanlar için duyulan çok güçül bir sevgi ve bağlılıkla onlarla birlikte olmak, onlarla kaynaşmış olmak şiiri… Her paragrafta Sait Faik'in bu coşkusunu görüyoruz.

      Sözü daha fazla uzatmayarak balıklar konusuna geçelim.

BALIKLAR…

Önce Latincelerini bulduğum balık adlarını yazıyorum:

Çiroz: İstavrit, Kolyos, Uskumru balıkları temizlenip kurutulduğu zaman "çiroz" adını alıyor.

Yani kurutulmuş balık demektir.

Kırma: Mercan balığının büyüğüne "kırma" deniyormu
ş. Buna göre, kırma ve mercanın Latinceleri:

      Latince: pagellus erythrsus

      İngilizce: sea bream

      Fransızca: pagel

Pavurya:

      Latince: cancel pagurus

      İngilizce: hermiterab pagurias

      Fransızca: paguer

Istrangilos (Strangilos):

      Latince: sanaris uulgaris

      İngilizce: pickarel

      Fransızca: picarel, giarrel

Istakoz (Stakoz):

      Latince: homarus

      İngilizce: lobster

      Fransızca: homard

Zargana:

      Latince: belone acus

      İngilizce: needlefish, garpike, gar

      Fransızca: orphe

      Bu adları Beyazıt Devlet Kitaplığı'nda ve İstanbul Üniversitesi Genel Kitaplığında karıştırdığım balıkçılık kitapları ile ansiklopedik sözlüklerden çıkardım.

      Benim İstanbul Üniversitesinde öğrenciliğim yıllarında öğretim üyemiz olan ışıklar içinde olsun, Ahmet Caferoğlu'nun "Türkiye'de Balıklar Sözlüğü" adını verdiği bir sözlük çalışması vardı. Bu sözlüğü İstanbul'da, adını verdiğim iki kitaplıkta bulamadım. Sorduğum arkadaşlardan şair Fazıl Hüsnü Dağlarca, Ahmet Caferoğlu'nun hazırladığı sözlüğü Türk Dil Kurumu'na verdiğini haber verdi bana. Yakın bir zamanda bir işim için Ankara'ya gideceğim. Bu sözlükten size çok daha geniş bilgi toplarım.

      Sorduğunuz öbür balık adlarından Çılpık, Hösgün, Oklama, tatlı su balıklarıdır. Adapazarı (Sakarya) ilinin balıkçılarınca kullanılan yerli adlardır. Bu adları İstanbul'da hiçbir balıkçı bilmediği gibi kitaplarda da o adların açıklaması yok. Hatta "Sakarya'da Balıkçılık" adlı bir kitap yazan Süleyman Arısoy bile açıklamamış.

      Hanos(Honos), Isperka (Sperka) dahi yerli adlardır. Bu yerli adların Latincelerini Ahmet Caferoğlu'nun sözlüğünde bulabileceğimi sanıyorum.

      Sayın Lucyna Antonowicz-Bauer, eşim Türkân Miskioğlu ve ben sizi her zaman Türkiye'ye bekleriz.

 

 

                                                                                                                                                   Saygılar sunarım.

                                                                                                                                                   Ahmet Miskioğlu.